भारतमा माछा खपत हुने सबैभन्दा महत्वपूर्ण पर्व दुर्गा पूजाको पूर्व सन्ध्यामा भएको यो घटनाले भारतभर हिल्सा (टेन्युअलोसा इलिशा) हरुको मूल्य आकासिएको छ भने आउँदा दिनमा अझ बढ्ने भारतीय संचारमाध्यम द हिन्दूस्तान टाइम्सले दावी गरेको छ ।
स्मरणरहोस, हिल्सा बंगलादेशको राष्ट्रिय माछा हो । र विश्वको सबैभन्दा ठूलो उत्पादक पनि बंगलादेश नै हो । बङ्गालको खाडी र त्यस क्षेत्रका नदीमा प्रशस्त मात्रामा पाइने यो माछा मछुवारहरुले वार्षिक छ लाख टन समात्छन् । यो माछाले बंगलादेशको कुल गार्हस्थ्य उत्पादनमा करिब एक प्रतिशत योगदान दिन्छ ।
अन्य माछाको तुलनामा निकै महंगो भएकोले धनी र उच्च मध्यम वर्गले मात्र किन्न सक्ने विश्व बजारमै हिल्सा माछा यो निकै विलासी मानिन्छ, समाजमा प्रतिष्ठा देखाउनको लागि हिल्सा माछा खाने गरिन्छ । त्यहीकारण हिल्सा माछा भारतका धनाढ्य र नव धनाढ्यहरुको बीचमा विशेष लोकप्रिय माछा हो ।
उक्त अखबारका अनुसार केही दिन अघिसम्म प्रतिकिलो १८ सय रुपैँया भारु रहेको हिल्सा माछाको मूल्य २-३ दिन भित्रमै बढेर २४ सयसम्म पुगिसकेको छ । दुर्गा पूजा नजिकिएसँगै मूल्य अझै बढ्ने निश्चित देखिएको भारतीय संचारमाध्यहरुले उल्लेख गरेका छन् ।
नेपाली हिन्दूहरुले दशैं मनाए जस्तै भारतीय हिन्दूहरुले १० दिनसम्म दुर्गा पूजा मनाउँछन् । भारतका हिन्दूहरुले अक्टोबर महिनामा मनाउने दुर्गा पूजाको एउटा सबैभन्दा महत्वपूर्ण परिकार हिल्सा माछाबाट बनाइएका परिकारहरु हुने गरेका छन् ।
भारतमा वर्षभरि खपत हुने हिल्सा माछाको झण्डै आधा हिस्सा दुर्गा पूजाको समयमै खपत हुने गरेको छ । र, त्यसमा लगभग शतप्रतिशत नै बंगलादेशबाट आयात हुने गरेको छ । गत वर्ष सन् २०२३ को दुर्गा पूजाको बेलामा मात्रै बंगलादेशबाट भारतमा ३,९५० मेट्रिक टन हिल्सा माछा आयात भएको थियो । यो वर्ष त्यो भन्दा पनि बढी माछा आयात हुने अनुमान गरिएको थियो ।
तर, दुर्गा पूजा नजिकिइरहेको बेला शुरु भएको ‘फिस वार’ ले भारतीय हिन्दूहरुको लागि दुर्गा पूजाको रौनक नै खल्लो हुने निश्चित भएको छ । यद्धपी बंगलादेशले औपचारिकरुपमा ‘फिस वार’ को घोषणा गरेको छैन । केवल आन्तरिक बजारको माग पूरा गर्नको लागि भारत निकासीमा प्रतिबन्ध लगाएको घोषणा गरेको छ ।
बंगलादेशको मत्स्य तथा पशुपन्छी मन्त्रालयकी सल्लाहकार (मन्त्री) फरिदा अख्तरले ‘अघिल्लो सरकारले दुर्गा पूजाको समयमा उपहार भन्दै भारत सरकारलाई खुसी पार्ने गरि निर्यात गर्ने गर्दथ्यो । तर, अब हामी त्यसो गर्दैनौं । भारतलाई हाम्रो कुनै सहयोग र उपहार चाहिदैन भन्ने हामीले बुझेका छौं । त्यसैले एक किलो पनि हिल्सा माछा निर्यात गर्न अनुमति दिदैनौं । यस पटक हामी हिल्सालाई भारतीय सीमा काट्न दिने छैनौं’ बीबीसीसँग भनेकी छन् ।
बंगलादेशले युद्ध नभनी गरेको अति कडा निर्यात प्रतिवन्धलाई भारतीय पक्षले ‘युद्ध घोषणाकै रुपमा’ लिएको भारतीय संचारमाध्यमहरुले उल्लेख गरेका छन् । उनीहरुका अनुसार बंगलादेशको नयाँ सरकारले अरु देशमा भइरहेको निकासी, पैठारीको बारेमा कुरा नगर्नु तर भारतसँगको विषयलाई निरन्तर चर्काउँदै जानु र दुर्गा पूजाको पूर्व सन्ध्यामा अति नै कडा प्रतिबन्धको घोषणा गर्नु नै अघोषितरुपमा युद्धको घोषणा गर्नु नै हो । र, त्यसको पछाडिको मुख्य कारण भारतमा शरण लिइरहेकी पूर्व प्रधानमन्त्री शेख हसिना वाजेद हुन् ।
बंगलादेशले वाजेदलाई आन्दोलन दमन गर्न भूमिका खेलेको ‘अभियुक्त’ भन्दै सुपुर्दगी गरिदिनको लागि पटक पटक गरेको आग्रहलाई भारतले वेवास्ता गर्दै आएको छ । त्यही रिसमा बंगलादेशले दुर्गा पूजालाई नै खल्लो बनाइदिने गरि हिल्सा माछामा प्रतिबन्ध लगाएको भारतीय संचारमाध्यमहरुले दावी गरिरहेका छन् ।
नेपालमा के असर ?
बंगलादेश भारत बीचको यो विवादले नेपाललाई सोझै असर पर्ने देखिदैंन । किनकी बंगलादेशबाट नेपालले निकै कम मात्र माछा आयात गर्छ । नेपालमा सन २०२३ मा १ लाख ३ हजार ४२६ मेट्रिक टन माछा उत्पादन भएको थियो भने ५ हजार २ सय मेट्रिक टन माछा आयात भएको थियो ।
नेपालमा सबैभन्दा बढी भियतनामबाट माछा आयात हुने गरेको छ भने त्यसपछि भारत, थाइल्यान्ड, डेनमार्क, हङकङ, चीनबाट आयात हुन्छ । बंगलादेशबाट भने निकै कम मात्र हुने गरेको छ । तर, बंगलादेशले भारतलाई प्रतिबन्ध लगाएर भारतमा माछाको मूल्य सृंखला खल्बलिने र त्यसबाट केही असर पर्न सक्ने माछा क्षेत्रका व्यवसायी र किसानहरु बताउँछन् ।
