सुधा देवकोटा
निरन्तर बढेकाे शेयर बजार १५.३३ प्रतिशतले करेक्सन भइसकेको छ । दुई हजारको वरपरवाट निरन्तर बढेर ३०४८ को विन्दुमा पुगेको बजार सोमबारसम्ममा २५८०.७६ को विन्दुमा झरेको छ । 

तीन हजारको बिन्दुमा पुग्दासम्ममा कारोबार रकम र बजार पूँजीकरणमा नयाँ रेकर्ड कायम गरिसकेको थियो भने होटल तथा टुरिज्म र फाइनान्स उप समूहको सूचकले समेत नयाँ उचाई बनाएको थियो । निरन्तर बढेको बजारमा करेक्सनको आवश्यकता महसुस गरेका लगानीकर्ताले ठूलो अंकको करेक्सन झेल्न बाध्य भएका छन्।

बजार निरन्तर बढ्दैन र घट्दैन । तर पछिल्लो समयको बजार बढ्दा निरन्तर बढ्ने र घट्दा निरन्तर रुपमा प्रवृत्ति बन्दैछ । यसले दीर्घकालीन भन्दा पनि अल्पकालीन लगानीकर्ता हावी भएकाे  देखिएकाे अनुमान अनुभवी लगानीकर्ताले गरेका छन् ।

विश्व शेयर बजारमै लगानीकर्ताको मनोभावनाले बढी काम गर्ने गर्छ । यसको प्रभाव शेयर बजारमा यति धेरै पर्छ कि,त्यसले बजारमा वास्तविक बढ्नु पर्ने आधार भएका कम्पनीलाई पछि पार्दै आधारहीन कम्पनीको मूल्यलाई माथि धकेल्दै लैजान्छ । जसमा शेयर बजारका नव आगन्तुक खेलाडीलाई पुराना खेलाडीले दिग्भ्रमित पार्दै लैजान्छन । यसमा सबैभन्दा पहिले यो कम्पनी बढ्छ भन्ने कुरा शेयर बजारमा फैलाइन्छ । सुरुमा पुराना खेलाडीले शेयरलाई उठाउँदै टेवा दिन्छन् । बजारमा त्यही शेयर बढी कारोबार भएको देखेर नव आगन्तुकले पनि बिस्तारै शेयरको खरिद बढाउन सहयोग गर्छन । उनीहरूको सहयोगसँगै बढ्न थालेको मागले उक्त कम्पनीको मूल्यलाई बढाउँदै लैजान्छ । कृत्रिम मूल्यको बबल बढ्दै जान्छ । तर त्यो सधैंको लागि स्थायी भने हुँदैन ।

लगातार बढेको शेयर बजारले उच्च विन्दु कायम गरेसँगै बजारमा लगानीकर्ता भित्रने क्रम बढेको थियो । शेयरमा गरिएको लगानीबाट उच्च प्रतिफल प्राप्त गर्ने अभिलाषा सहित भित्रिएका केही लगानीकर्ताले कम्पनीको अध्ययन भन्दा पनि अरूको निर्णय अनुसार लगानी गर्न थालेका छन । जसले बजारबाट कमाउने भन्दा पनि गुमाउने जोखिम बढेको छ । पछिल्लो समय सामाजिक सञ्जालको दुरुपयोग बढेकोमा लगानीकर्ता चिन्तित बन्न थालेका छन् । सामाजिक सञ्जालमा पोस्ट गरिएका भ्रमक बिचारलाई आधार मानेर लगानीको राणनीति बनाउने परिपाटी बढ्दो छ । बजारको विषयमा राम्रा नराम्रा प्रतिक्रिया दिनेहरुको संख्यामा दिन प्रतिदिन वृद्धि हुनुले यसको पुष्टि गर्छ । जसरी सामाजिक सञ्जालमा यो कम्पनीको मूल्य बढ्छ, बजार यता जान्छ उता जान्छ भन्ने प्रतिक्रियाहरू प्राप्त हुन्छन् । त्यसैको आधारमा लगानीकर्ताले लगानीको निर्णय गरिरहेका हुन्छन् । यसरी बिना अध्ययन बजारमा लगानी गर्नाले लगानी जोखिममा पर्न सक्ने सरोकारवालहरूको भनाइ छ ।

दोस्रो बजारलाई जोखिम पूर्ण बजारको रुपमा लिइन्छ । दोस्रो बजारमा लगानीकर्ताको मनोविज्ञानले ठूलो भूमिका खेल्ने भएको कारण त्यसको प्रभाव बजारमा प्रत्यक्ष रुपमा पर्ने  बजार विश्लेषक सुवासचन्द्र ढुङ्गानाले बताए । लगानीकर्ताको मनोविज्ञानले शेयर बजारलाई दिशानिर्देश गर्नेछ । अहिले बजारले लगानीकर्ताको मनोभावना कमजोर भएको संकेत गरेको ढुङ्गानाको बुझाई छ ।

बजारका सरोकारवाला निकायका उच्च तहमा आसीन व्यक्तिले बजारको विषयमा दिने प्रतिक्रियाले समेत कहिलेकाहीँ बजारमा प्रत्यक्ष प्रभाव पर्ने गरेको हुन्छ । बजारप्रति जिम्मेवार व्यक्तिहरूले निराशाजनक अभिव्यक्तिहरू दिँदा बजारमा नकारात्मक प्रभाव पर्ने गर्छ । तर अहिले त्याे अवस्था छैन । सामाजिक सञ्जाल आएको हल्लाको भरमा लगानी गर्ने लगानीकर्ता बढ्दो हुँदा बजारको सेन्टिमेन्ट बिग्रेको हुन सक्छ । लगानीकर्ताले धैर्यता गुमाएकै कारण बजार निरन्तर झरेको शेयर लगानीकर्ता संघ नेपालका अध्यक्ष तारा फुल्लेलले बताए ।

बजारमा लगानीकर्ताहरूको मनोभावनामा सामाजिक सञ्जालले ठाउँ लिँदै गएको छ । ‘बजार दुई हजारबाट बढ्दाको समयमा भन्दा परिस्थति राम्रो बनेको छ । शेयर बजार प्रति सरकार सकारात्मक छ, सूचीकृत कम्पनीहरुको प्रगति राम्रो छ, बैंक तथा वित्तीय संस्थामा तरलता झन झन थपिदैछ’ फुल्लेलले भने ।

जब बजार सुधारोउन्मुख हुन्छ, तब बजारमा राम्रा कम्पनी ओझेलमा पर्छन् भने नराम्रा कम्पनीको मूल्य बढ्दै जान्छ । बजार घट्दा हराएका बजारका पण्डितहरूले बजारको बारेमा टिप्पणी गर्दै धोनी बजाउन थाल्छन् । विशेषगरी प्राविधिक रुपमा धर्काहरु देखाउँदै बजारलाई यति झर्छ यति बढ्छ भन्ने विश्लेषण गरि राखिने पोस्टहरुले लगानीकर्ता धेरै सोन्टिमेन्ट बिगार्ने गरेको बुझाई छ । सामाजिक सञ्जालमा आउने कुनै पनि प्रकारको अफवाहको पछि नलागेर स्वयंले बजार र कम्पनीको बारेमा जानकार भएर मात्र लगानी गर्नुपर्ने जानकारहरुको सुझाव छ ।

धर्के बिश्लेषणले बजार झरेकाे बिषयमा प्राविधिक बिश्लेषकहरू भने सहमत छैनन् ।  प्राविधिक विश्लेषणले बजारमा दबाव सिर्जना भयो भन्नु अत्यन्त निअर्थक रहेको प्राविधिक विश्लेषक विनोद महर्जनको बुझाई छ । प्रविधिक विश्लेषणले बजारको वास्तविक अवस्था देखाउँछ । बजारको वास्तविक अवस्था देखाउँदा बजार बिगारो भन्ने अपरिपक्क सोच भएको महर्जनको भनाइ छ ।

सामाजिक सञ्जालमा आउने दोहोरो अर्थ लाग्ने सूचनाले बजारमा दीर्घकालीन सुधार हुन सक्दैन ।यद्यपि सामाजिक सञ्जालमा आउने सबै कुरा नराम्रा भने हु्दैनन । सामाजिक सञ्जालका कुरालाई आधार मानेर मात्रै वास्तविकता नबुझी लगानी गर्नु जोखिम मोल्नु हो । त्यसबाट असल लगानीकर्ताले अलग हुनैपर्छ । कुशल लगानीकर्ताले सामाजिक सञ्जालमा आउने विषयभन्दा कम्पनीहरूको व्यावसायिक योजना,व्यवसाय सञ्चालनका तरिका,संस्थागत सुशासन,कम्पनीको कारोबार तथा नाफा नोक्सानमा ठुलो भूमिका खेल्ने भएकोले त्यसलाई मिहिन अध्ययन गर्नै पर्ने हुन्छ  ।

मुलुक आर्थिक मन्दीबाट उम्कदैछ । अर्थतन्त्रका सबै परिसूचक नकारात्मक असरबाट विस्तारै उठ्दैछन् । सबै क्षेत्र खुम्चँदा बजारमा सूचीकृत कम्पनीमा पनि असर परेकै हुन्छ ।  बजार खुम्चिँदा ती कम्पनीले आर्जन गर्ने मुनाफामा सङ्कुचन परेकाे हुन्छ । यद्यपि सरकारले आर्थिक गतिविधिमा अप्ठेरो पारेका नीतिगत अफ्ठेराहरू फुकुवा गरेको छ । जसको प्रभाव स्वरुप शेयर बजार दुई हजारको विन्दुबाट उल्लेख्य रुपमा बढेर तीन हजारसम्म पुग्यो ।

वित्तीय क्षेत्रमा थुप्रिएको अधिक तरलता,शेयर कर्जाको ब्याजदर निकै तल झर्नु, लगानीका अन्य क्षेत्र अपेक्षित रूपमा सुधार हुन नसक्नु लगायतका कारण शेयर बजार निर्विकल्प बढ्दै जाने देखिन्छ  । यस्तो अवस्थामा लगानीकर्ताहरूले मौकाको सदुपयोग गर्दै बजारबाट राम्रो लाभ लिन सक्न सचेत हुन जरूरी छ ।